علمای شيعه ـ أنار الله برهانهم ـ بر خلاف اهل سنّت، تأليفات مستقل چندانی در موضوع روايات جعلی ندارند. البته اين را نمی‌توان به سبب اهمال و کوتاهی آنها بر شمرد، علت و يا عللش مفصّل است که در نگاشته‌ای منتشر نشده بدان پرداخته‌ام. از سويی کم نيستند عالمانی که در مباحث علمی شان ـ چه اعتقادی، چه فقهی و چه تفسيری ـ حکم به جعل و يا تحريف رواياتی کرده‌اند.
در ميان نگاشته های مستقلّی که عالمان شيعه در اين موضوع نگاشته‌اند رساله اغلاط مشهوره تأليف سيّد محمّد طباطبائي معروف به سيّد مجاهد¹ بر خلاف آنچه در مخطوطات اين رساله آمده، در ابتدای نسخه چاپی اين رساله، مؤلف آن سيّد علی صاحب اجازه معرفی شده است. و نيز نک: أعيان الشيعة، ج9، ص443؛ريحانة الأدب، ج3، ص401؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج13، ص494؛ الذريعة، ج2، ص253. در دنا، ج2، ص 62 ـ63 مؤلّف آن سيد محمّد طباطبائی معرفی شده اما موضوع اين رساله، فلسفه و کلام ذکر شده است! کمتر ديده شده است، و چه بسا بسياری از حديث پژوهان تا کنون آن را نديده‌اند.
اين رساله مختصر، که به همّت علیقلی دهخوارقاني در سال 1333 ق در مطبعه اسد آقا در 64 صفحه به چاپ رسيده است، رساله‌ای است به زبان فارسی، و به تعبير دهخوارقاني: «در بيان بعضی اخبار مجعوله از اهل سنّت و متصوّفه که در ميان احاديث شيعه رضي الله عنهم قاطی شده، و عوام از تشخيص و تميز آنها عاجز و قاصر بودند»² رساله اغلاط مشهوره، ص2..
آنچه مؤلّف در اين رساله نگاشته به تعبير خودش: «قليلی از اين رويات است که روی بی فکری بر زبان ها جاری می‌گردد»³ رساله اغلاط مشهوره، ص3..
عنوان اين رساله⁴ مرحوم ميرداماد نيز رساله‌ای با اين عنوان دارد. نک: دنا، ج2، ص 62. دوست فاضلم جناب آقای ايمان ابراهيمی هم رساله‌ای با اين عنوان از مرحوم شيخ جواد خرسانی (مؤلّف هداية الأمّة) را گوشزد کردند. ـ بر خلاف بسياری از نگاشته هايی که در اين موضوع تأليف شده ـ گويای اين امر است که مؤلّف از اين که اخبار دروغين را ـ و لو از باب مسامحه ـ روايت بخواند، اباء دارد. از سوئی آنچه در اين رساله به عنوان اغلاط مشهوره آمده بيشتر رواياتی است که در مصادر دست اول شيعی ـ از جمله کتب اربعه ـ نيامده است، گويا مؤلّف به زبان بی زبانی و در کنار بيان نمونه هايی از روايات جعلی، از اعتبار کتب معروف شيعه دفاع می‌کند.
نکته ديگر اين که هر چند اغلب آنچه در اين رساله آمده نمونه هايی از روايات جعلی است، اما مرحوم سيّد مجاهد در کنار اين کار، به شرح و توضيح بعضی از احاديث مشکله نيز می‌پردازد، مثل روايتی که از امام باقر (عليه السلام) نقل شده است: «اگر ابوذر می‌دانست آنچه در دل سلمان بود او را می‌کشت يا او را تکفير می‌کرد»⁵ رساله اغلاط مشهوره، ص62.، و يا معنای اين روايت که از پيامبر اکرم (صلی الله عليه وآله) نقل شده: «زن چهار قسم است: جامع مُجمِع، و ربيع مُربِع، وکرب مُقمِع، و غلّ قمل»⁶ رساله اغلاط مشهوره، ص63.، و يا وجه رواياتی که حاکی از تضرّع ائمه (عليهم السلام) است⁷ رساله اغلاط مشهوره، ص55..
آنچه در اين رساله بيشتر جلب توجّه می‌کند آن سنخ مجعولاتی است که داستان گونه‌اند، و به نظر می‌رسد در روزگار سيد مجاهد نقل مجالس و محافل عوام بوده است. مجعولاتی از قبيل اين که ابن ملجم در کودکی تربيت شده امير المؤمنين (عليه السلام) بود رساله اغلاط مشهوره، ص24.، يا حاضر شدن امير المؤمنين (عليه السلام) به صورت شير در کربلا⁸ رساله اغلاط مشهوره، ص14.، يا آشپزخانه سلطنتی امام مجتبی (عليه السلام)⁹ رساله اغلاط مشهوره، ص23..
سيّد مجاهد در نقد روايات، از قرآن¹⁰ رساله اغلاط مشهوره، ص47.، احاديث صحيح¹¹ رساله اغلاط مشهوره، ص7 و9 و19 و45 و50.، تاريخ مسلّم¹² رساله اغلاط مشهوره، ص18 و22 و24 و25 و45 و50.، مقتضای اصول مسلم اخلاق اسلامی¹³ رساله اغلاط مشهوره، ص23 و48.، عقل¹⁴ رساله اغلاط مشهوره، ص7 و11 و19.، و ضرورت های اعتقادی¹⁵ رساله اغلاط مشهوره، ص9 و16 و17 و37 و39. بهره برده است.
اين رساله تا کنون يکبار چاپ سنگی شده است، و گويا ديگر چاپ نشده است.