وسائل الشيعه مهمترين و يا لا اقل مشهورترين کتاب حديثی در حوزه های علميه شيعه است. مسلما جا افتادن يک کتاب در مجامع عملی نه بر اساس بخشنامه و دستور العمل، بلکه رهين ويژگی ها و امتيازات آن است. وسائل الشيعه نيز کتابی است با امتيازات زياد، که شايد تا دنيا دنياست کتابی نتواند جای آن را در حوزه‌های علميه بگيرد. اما از باب آن که «العصمة لأهلها» اين کتاب نيز از خلل و اشتباهات خالی نيست، که در اين يادداشت به نمونه‌ای از آن اشاره می‌کنم.
يکی از امتيازات وسائل الشيعه جمع آوری روايات متحد در کنار هم است، که نشانگر تسط و احاطه خارق العاده او بر مصادر حديثی است. مثلا نظری بيندازيد به أبواب الماء المطلق، ب 6، ح 6. مرحوم حر عاملی يک روايت را کافی، من لا يحضره الفقيه، تهذيب الأحکام و سرائر در کنار هم گزارش کرده است.
اما در اين گزارش ها خلل‌های متعددی نيز وجود داد. از طرفی او بسياری از روايات متحد را در کنار هم گزارش نکرده است. مثلا در أبواب اعداد الفرائض، ب 24، ح 1 و 8 و 9 يک حديث است با لفظ و سند واحد، اما حر عاملی آن را به عنوان سه روايت مستقل در سه جا گزارش کرده است.
از سوی ديگر بسياری از احاديث که در کنار هم آورده است، چند حديث مستقل است، اما حر عاملی به سبب اتحاد مضمون، آنها را همانند يک حديث واحد گزارش کرده است.
مثلا در أبواب اعداد الفرائض، ب 7، ح 2 حر عاملی به نقل از کافی، حديثی را نقل می‌کند، و سپس به دو مصدر ديگر اشاره می‌کند که مضمون اين حديث را روايت کرده اند آن هم با سند و الفاظ متفاوت. در حقيقت آنچه حر عاملی به عنوان يک حديث نقل کرده، سه حديث مستقل است.
و يا در ابواب مقدّمات العبادات، ب 1، ح 3 پس از نقل حديثی از کافی، می‌گويد که اين حديث را برقی و شيخ طوسی و حسين بن سعيد هم روايات کرده اند. اما اين نقل‌ها در حقيقت يک حديث ديگر است نه همان حديث، و اصلا چگونه می‌توان دو حديثی را که با الفاظ و سند متفاوت نقل شده، يک حديث به شمار آورد؟!
امروزه در حوزه های علميه، در مباحث استدلالی فقه، بيشتر (و چه بسا تنها) به کتاب وسائل الشيعه مراجعه می‌شود، بنابراين در اين گونه موارد بايد دقت بيشتری کرد.
جمعه ۱۷ آذر ۱۴۰۲ ساعت ۴:۵۰