اين کمترين ـ و بسياری ديگر از دانش آموختگان حوزه علميه قم ( صانها الله عن الحوادث ) ـ مسلک فهرستی را از سيدنا الأستاد مددی ـ خداش در همه حال از بلا نگه دارد ـ آموخته‌ايم. در اين ميان، اما باور اين حقير اين است که ريشه‌های اين بحث از حضرت آيت الله سيستاني ـ که سايه‌اش مستدام باد ـ است، اگر نگوييم مبتدع اين مسلک، ايشان هستند. در نقد مختصری هم که در سايت کاتبان برای...

ابن حجر در کتاب لسان الميزان از بسياری از مصادر رجالی شيعه مطالبی را نقل کرده است. اين مصادر گاه به دست ما رسيده است ـ مانند رجال نجاشی ورجال شيخ طوسی و رجال کشی ـ، و گاه به دست ما نرسيده است ـ مثل: رجال ابن أبي طی و رجال عليّ بن حکم و ابن بابويه ـ. در منقولات ابن حجر از مصادری که به دست ما رسيده است ـ يعنی کتب اربعه رجالی غريب اين که ابن حجر چيزی از رجال برقی نقل...

1. در مراجعه به مصادر رجالی شیعه حتما باید به مصادر اهل سنت هم نگاه کرد. مثلا در بحث اسانيد رجال نجاشی، در صدر اسانيد، مراجعه به کتاب تاريخ بغداد، بسيار راهگشاست. و یا در بحث مفردات رجالی در رجال شيخ طوسی ـ خصوصا در بخش اصحاب پیامبر (ص) تا اصحاب حضرت امام سجاد (ع) ـ مراجعه به مصادر رجالی اهل سنت خصوصا کتاب‌هایی که در مورد صحابه نوشته شده سیما کتاب الاصابه بسیار مفید...

از جمله کتب حميد بن زياد نينوائی، كتاب الفهرست است. شيخ طوسی و نجاشی في ترجمه او به اين کتاب اشاره نکرده‌اند. اما نجاشی در دو مورد از اين فهرست ياد کرده است: شرح حال عبيد الله بن أحمد بن نهيك و نيز عليّ بن أبي صالح. نک: رجال النجاشي، رقم: 615 و 675. در مراجعه به فهرست شيخ طوسی می‌بينيم مورادی که شيخ طوسی به نقل از فهرست حميد نقل کرده است با خلل‌های مکرّر مواجه است، چرا...

قد اختلفت أنظار أهل السنّة في مصطلح الغلو عن هذا المصطلح في مصادر الشيعة. فنحن في هذا الأمر نذكر ملاكات أهل السنّة في رمي بعض الرواة بالغلو ونردفها بذكر شواهد من استعمال الغلو في هذه الملاكات. 1. سبّ الخلفاء والصحابة قال ابن الجوزي: كما لبس إبليس علی هولاء الخوارج حتّی قاتلوا عليّ بن أبي طالب حمل آخرين علی الغلو في حبّه، فزادوه علی الحدّ، فمنهم ... من حمله علی...

روايتی را شيخ طوسی مرسلاً از امام عسکری عليه السلام نقل کرده است واصلا اشاره‌ای به مصدر آن نکرده است. قبل از شيخ طوسی هم اين روايت ظاهراً در هيچ مصدری نيامده است. روايت اين است: روي عن أبي محمّد الحسن العسكري عليه السلام أنّه قال: علامات المؤمن خمس: صلاة الخمسين، و زيارة الأربعين،‏ و التختم في اليمين، و تعفير الجبين، و الجهر ببسم الله الرحمن الرحيم. تهذيب...

چنان که ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه اعتراف کرده است، دستگاه خلافت به کمک محدثان و صحابه درباری اش، سعی در نظیره سازی احادیث فضائل اهل بیت علیهم السلام داشت، ولی هر حدیث نامربوطی را تنها از این دیدگاه نمی‌توان بررسی کرد. بلکه گاه بعضی از این احادیث نامربوط و جعلی، تنها ساخته و پرداخته یک جعال نابخرد است، بدون اینکه مثلا توطئه و دسیسه‌ای در کار باشد ، از این...

مرحوم آقا بزرگ در کتاب مصفی المقال، مشيخه ابن مبحوب را از کتاب‌های رجالی بر شمرده است. مصفی المقال، ص128 . و در اين ميان بسياری ـ چه با اشاره به مصفی المقال و چه بدون اشاره به آن ـ اين مطلب را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند. رک: كليات في علم الرجال، ص 45؛ آشنايی با كتب رجالی شيعه، ص 13؛ پژوهشی در علم رجال، ص97، المدخل الی موسوعة الحديث النبوي: ص219، منابع تاريخی شيعه، ص122...

براي شناخت عدالت راه‌هايی بيان شده، كه بعضی از اين راه‌ها از سوی همه فقهاء پذيرفته شده، و بعضی ديگر مورد مناقشه قرار گرفته است نک: الرعاية، ص193؛ الدروس، ج1، ص218 از جمله به ابن جنيد الدروس، ج1، ص218 ‌ وشيخ طوسی الخلاف، ج6، ص218ـ217‌ نسبت داده شده ـ بلکه اين مطلب به بيشتر قدماء داده شده است، حتّی برخی از سخن شيخ، اجماعی بودن اين مطلب را استنباط كرده‌اند نک: الرسائل...

زيارت جامعه کبيره از مشهورترين زيارتنامه‌های شيعی است، که از طرف امام هادی عليه السلام، در پاسخ به درخواست يکی از شيعيان به نام موسی بن عبدالله نخعی صادر شده است. اين زيارت را شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه من لا يحضره الفقيه، ج‏2، ص609، ح3213 و شيخ طوسی درتهذيب تهذيب الأحكام، ج‏6، ص95، ح1 نقل کرده‌اند. شيخ صدوق آن را از طريق محمد بن اسماعيل برمکی از موسی بن عبدالله...

بسياری از کتب، چند ويرايشی‌اند، يعنی مؤلّفين پس از تأليف کتاب، پرونده آن را نبسته‌اند، و به مرور زمان، مطالب کتاب را کم و زياد کرده‌اند، و يا بر اساس رأی جديدی که اتّخاذ کرده‌اند، مطالب پيشين را حک و اصلاح نموده‌اند. شايد يکی از کهن ترين گزارش ها، در اين مورد، سخن نجاشی و شيخ طوسی، پيرامون کتاب محاسن أحمد بن محمّد بن خالد برقی است که درباره‌اش نوشته‌اند: «وقد...

(به مناسبت 27 رمضان سالروز وفات علامه مجلسی) در ميان محدّثان متأخّر شيعه، شايد هيچ کس به پرکاری و در عين حال تأثيرگذاری علامه مجلسی رحمه الله، نباشد. در کارنامه او، علاوه بر تک‌نگاری‌های فارسی وعربی، با نگاشته‌های حديثی درازدامن هم رو به رو هستيم: ملاذ الأخيار (شرح تهذيب)، مرآة العقول (شرح کافي)، و بحار الأنوار. متأسفانه بسياری از ما، علامه مجلسی و همه فعاليت...